Ανάφλεξη
Στις 8 Μάη 2015 στα διυλιστήρια του ομίλου των Ελληνικών Πετρελαίων στον Ασπρόπυργο σημειώνεται ανάφλεξη κατά τη διάρκεια επισκευαστικών εργασιών και τραυματίζονται βαριά έξι άτομα, τα οποία μεταφέρονται στις μονάδες εντατικής θεραπείας διάφορων νοσοκομείων, όπου και διαγνώζονται εγκαύματα έκτασης έως και 80%. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, καθ’όλα οριακή, η ζωή αυτών των ανθρώπων παύει να είναι πια η ίδια και μόνο όσοι επέζησαν θα μπορούν από τώρα και στο εξής να μιλάνε αξιόπιστα γι’ αυτή. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, το μίσος προς τους υπεύθυνους οφείλει να προσπαθήσει να διαχωριστεί από τη λογική του θεάματος που δημιουργεί μια δήθεν αξιόπιστη κλίμακα σημασίας ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο διαχωρίζοντας τους νεκρούς από τους ζωντανούς και αναγνωρίζοντας μόνο στους πρώτους μια θέση στη μηντιακή πραγματικότητα.
*
Αν η ανάφλεξη αποκάλυψε κάτι, καθόλου αυτονόητο σε πολλά μυαλά, είναι η στενή σύνδεση του εργοστασίου με τον θάνατο, εγγενή στην καπιταλιστική μηχανή. Όλα αυτά τα τελευταία χρόνια της κρίσης το εργοστάσιο προσεγγιζόταν μόνο μέσα από μια στενά οικονομική, και γι’ αυτό προκατειλλημένη, σκοπιά: τα εργοστάσια μπορούσαν να ανοίγουν με εγκαίνια και, κυρίως, να κλείνουν με λουκέτα, να «πετάνε ανέργους στον δρόμο», η παραγωγή τους να κινδυνεύει. Και φυσικά, από μια φιλόδοξη ανατρεπτική σκοπιά, να είναι εκ γενετής και πάντοτε έτοιμα για αυτοδιαχείριση. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, αντί να κλονιστούν, μάλλον εντάθηκαν οι φετιχισμοί που παράγονται από την ίδια τη σχέση κεφάλαιο και θέλουν το εργοστάσιο ως σύνθετο αντικείμενο να έχει ζωή από μόνο του. Το εργοστάσιο υποστασιοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό που ο ενδεχόμενος θάνατός του δεν έγινε ποτέ συνώνυμος με τη διαρκή ανθρώπινη εκμηδένιση.
*λουν το ﷽﷽ετιχισμο να κλονιστοού
Η ύπαρξη του εργοστασίου δεν οφείλεται στην ανάγκη ικανοποίησης οποιωνδήποτε «ανθρώπινων αναγκών»: καμία παραγωγική μονάδα δε θα κατασκευαζόταν αν δεν υπήρχε η αναγκαιότητα της αξιοποίησης του κεφαλαίου. Για να μπορέσει επομένως να παραχθεί οτιδήποτε, από ένα σαπούνι μέχρι μερικά εκατομμύρια λίτρα βενζίνη, και να μπορούν τα Ελληνικά Πετρέλαια να χαρακτηρίζονται ως επιχείρηση «ζωτικής σημασίας» για την ελληνική οικονομία, κάποιες ζωές πρέπει να υποβιβάζονται διαρκώς και να βιώνονται διαρκώς ως υποβιβασμένες.Αυτό είναι το πραγματικό περιεχόμενο του δεσποτισμού του εργοστασίου, ο οποίος ποτέ δεν εξαντλήθηκε στην επιβολή της θέλησης ενός προσώπου, είτε του ιδιοκτήτη είτε του επιστάτη.
*
Η πραγματική τιμωρία όλων των υπεύθυνων για τον θάνατο των τεσσάρων εργατών δεν είναι εύκολη υπόθεση και σε κάθε περίπτωση δεν εξαντλείται σε πρόσωπα: είναι πολύ δυσκολότερο να συντρίψει κανείς τις κοινωνικές σχέσεις που τους έφεραν σε αυτή τη θέση και θα αποκλείσουν στ’ αλήθεια το ενδεχόμενο να πάρουν κάποιοι άλλοι τη θέση τους. Αν έχει ένα ενδιαφέρον να ασχοληθεί κανείς ονομαστικά με τους ιδιοκτήτες και τους διοικούντες των Ελληνικών Πετρελαίων, αυτό έχει πρώτα και κύρια να κάνει με το γεγονός ότι αποτελούν προσωποποιήσεις των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων. Αυτή είναι η ελάχιστη συμβολή μιας κριτικής ανταγωνιστικής προς το υπάρχον.Όσο οι άμεσα εμπλεκόμενοι προλετάριοι δεν αναγνωρίζουν ανάμεσά τους μια κοινή μοίρα απέναντι σε ό,τι τους υποβιβάζει σε καμένη σάρκα μέσα σε μια δεξαμενή παράγοντας κινηματικά γεγονότα που δε θα μπορούσαν να ξεχαστούν εύκολα, τα ονόματά αυτών που κατέχουν τις κορυφαίες θέσεις στην ιεραρχία των ΕΛ.ΠΕ. έχουν σημασία μόνο προσωρινά: όσο διαρκεί η περιορισμένη αξία χρήσης τους στα πλαίσια της επιταχυνόμενης κυκλοφορίας τους ως μηντιακά εμπορεύματα.
*
Παρόλα αυτά, αν έχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον να ασχοληθεί κανείς ειδικά με την οικογένεια Λάτση, αυτό σίγουρα έχει να κάνει με το γεγονός ότι αποτελεί σύμβολο του τι σημαίνει επιτυχημένος εγχώριος καπιταλιστής: πλήρης εκμετάλλευση της οικονομίας του πολέμου κατά τη διάρκεια της κατοχής, στενές σχέσεις με τον κρατικό μηχανισμό και τις προσοδικές δομές του, διακριτική μεταχείριση, ατιμωρησία. Σε αυτόν τον τιμημένο τόπο ο ηγεμόνας δεν μπορεί να νιώσει μοναξιά. Η στοιχειώδης γνώση της δομής του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού οδηγεί κατευθείαν στο συμπέρασμα πως ιστορικά υπήρξαν και υπάρχουν πάρα πολλές μικρότερες ή μεγαλύτερες οικογένειες Λάτση: αρκεί π.χ. να θέλει κανείς να δει τι σημαίνει, τηρουμένων των αναλογιών, πραγματικός πόλεμος σε βάρος του πολυεθνικού προλεταριάτου.
*
Τις περισσότερες φορές, εντούτοις, η κριτική εγκλωβίζεται μπροστά στο παρελθόν της οικογένειας Λάτση ως συνεργάτες των Γερμανών κάνοντας από εκεί το άλμαγια να κατηγορήσει τον Λάτση ως μεγιστάνα, ως κάτοχο περιουσίας παραπάνω από το δέον –κάτι που σε κάθε περίπτωση προσδίδει έναν αέρα «εθνικής αντίστασης» στην ασκούμενη κριτική όσο σκληρή κι αν είναι. Η χρήση του όρου «απληστία» δεν είναι αθώα, η ανταγωνιστική κριτική δεν είναι κατηχητικό για να εγκαλεί τους καπιταλιστές στον σωστό δρόμο της αρετής, αλλά απόπειρα ψυχολογιοποίησης των εννοιώνκαι των κοινωνικών ρόλων από τη στιγμή που δε βάζει στο στόχαστρο τις ίδιες τις εκμεταλλευτικές σχέσεις και το αναγκαίο τους υπόβαθρο, την ατομική ιδιοκτησία ως τέτοια.
*
Η ιστορία δείχνει πως πολλοί μπορεί να τεθούν εκτός διαδικασιών της ΓΣΕΕ, αλλά ΓΣΕΕ να παραμένει βαθιά μέσα τους. Όταν μιλάει κανείς για «υπερκμετάλλευση» και «υπερκέρδη» τόσο, άθελα ή μη, παρακάμπτει την κριτική στο συνολικό κύκλωμα της αξίας, που έχει εδώ και δεκαετίες αναπτυχθεί στην περιοχή. Καταρχήν, πολλοί από τους παλιότερους κατοίκους του Ασπροπύργου απέκτησαν τα οικόπεδα της περιοχής απευθείας από την κατοχική διοίκηση ως ανταπόδοση για τη στήριξη που παρείχαν στο καθεστώς: πρόκειται για τη γη, η οποία τώρα παρέχεταιστις επιχειρήσεις της περιοχής και η ενοικίαση της οποίας γεμίζει τα ταμεία του δήμου με δημοτικά τέλη, από τα υψηλότερα πανελλαδικά. Οι γαιπροσοδικές δομές, επομένως, είναι ίσως οι πρώτες που ενδιαφέρονται για την εύρυθμη λειτουργία των Ελληνικών Πετρελαίων. Ενδεχομένως, συγκαθορίζουν και τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού της ευρύτερης περιοχής, της οποίας τα Ελληνικά Πετρέλαια δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας και είναι από τις επιχειρήσεις της περιοχής στην οποία οι ντόπιοι αποτελούν την πλειοψηφία. Η στενότατη σχέση με τις δομές πολιτικής προσόδου του ελληνικού κράτους είναι πιο εμφανής, μιας και εδώ και δεκαετίες οι μόνιμες, και γι’ αυτό ακριβοπληρωμένες, θέσεις εργασίας στα Ελληνικά Πετρέλαια αποτελούν αντικείμενο πολιτικής συναλλαγής μεταξύ των κομμάτων και της πελατείας τους. Επιπλέον, η συγκεκριμένη διεθνοποιημένη επιχείρηση επηρεάζεται εξίσου, αν όχι περισσότερο, από την ταξική πάλη που λαμβάνει χώρα στη χώρα παραγωγής του εμπορεύματος πετρέλαιο το οποίο επεξεργάζεται μετέχοντας άμεσα στην εκεί απόσπαση υπεραξίας. Δεδομένου ότι η προμήθεια του αργού γίνεται αυτονόητα από πετρελαιοπαραγωγικές χώρες -όπου de facto ο καθεστωτικός ολοκληρωτισμός είναι κυρίαρχος λόγω και των ημιφεουδαρχικών γαιοπροσοδικών δομών που σχετίζονται με την κεντρικότητα του «μαύρου χρυσού»- μπορεί ίσως να γίνει κατανοητό το συνδυαστικό αποτέλεσμα που έχουν τα παραπάνω στην αντίληψη, και την τσέπη, των διευθυντικών στελεχών των ΕΛ.ΠΕ. Για τους συνδικαλιστές κάθε βεληνεκούς, καθώς και για τους υπαλλήλους της επιθεώρησης εργασίας η σιωπή και συνεργασία ανταμείβονται εδώ και καιρό με κανένα ξεροκόμματο που και που. Η Πετρόλα του 1992 απέχει χρονικά πολύ μόνο για όσους υποκρίνονται ότι ένα τέτοιο κύκλωμα απλά δεν υπάρχει και ότι δεν αποτελεί τη μήτρα για την επανάληψη της συγκάλυψης παρόμοιων περιστατικών.
*
Ο Μπάμπης Δευτεραίος και ο Ραμαντάν Ντελιλάι, που τραυματίστηκαν στις εκρήξεις της 8ης Μάη, απεβίωσαν το απόγευμα της Τρίτης 19 Μάη, ο Αντώνης Αβράμπος κατέληξε το Σαββάτο 23 Μάη, ενώ την Κυριακή 31 Μάη, ο Κώστας Μαγγούρας υπέκυψε και αυτός στα τραύματά του.Η ονομαστική αναφορά τους αποτελεί μια ελάχιστη χειρονομία απείθιαςαπέναντι στο υπέρμετρο βάρος των τοίχων του εργοστασίου που συνθλίβειτα συγκεκριμένα πρόσωπα μετονομάζοντάς τα σε «θύματα» και «νεκρούς», μια ελάχιστη χειρονομία αλληλεγγύης απέναντι στην απότομη ταύτιση τους με την κοινωνική τους θέση ως εργάτες, στην απότομη αναγωγήτουςσε εξαρτήματα μιας μηχανήςεξαιτίας της ανάφλεξης.
*
«Ενημέρωση σε συνέχεια του δυστυχήματος της 08.05.2015
Μετά την ολοκλήρωση και παράδοση στις αρμόδιες Κρατικές Υπηρεσίες του προκαταρκτικού Πορίσματος, σχετικά με το τραγικό δυστύχημα που συνέβη στις Βιομηχανικές Εγκαταστάσεις Ασπροπύργου, έχει ξεκινήσει και βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία απόδοσης ευθυνών, όπου αυτές υπάρχουν.
Ήδη, η Διοίκηση κίνησε τις προβλεπόμενες από τον Εσωτερικό Κανονισμό της Εταιρείας διαδικασίες για τους εννέα εμπλεκομένους υπαλλήλους και διευθυντικά στελέχη.
Παράλληλα, πέρα από την ύπαρξη των κατάλληλων κανονισμών και διαδικασιών, απαιτείται ριζική αλλαγή κουλτούρας μέσα και από την δρομολόγηση σημαντικών οργανωτικών αλλαγών, που θα ενισχύσουν ουσιαστικά την ασφάλεια και υγιεινή στις Βιομηχανικές Εγκαταστάσεις μας και θα δώσουν την αναγκαία ώθηση στην ψυχολογία του προσωπικού. Οι αλλαγές αυτές έχουν ήδη αποφασιστεί, προγραμματίστηκαν και βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης.
Στόχος της νέας Διοίκησης του Ομίλου ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ είναι η απόλυτη διασφάλιση της καθημερινής ασφάλειας των εργαζομένων, πρωτίστως, αλλά και των εγκαταστάσεων, ώστε να αποτραπούν παρόμοια θλιβερά περιστατικά στο μέλλον.»
από το επίσημο site των Ελληνικών Πετρελαίων, 28.5.15 (η υπογράμμιση δική μας)
*
Ποτέ η ανωνυμία δεν είναι τυχαία· για παράδειγμα, τα πλήρη στοιχεία του οδηγού του τρόλεϊ και του ελεγκτή που προκάλεσαν τον θάνατο του νεαρού Θανάση Καναούτη στο Περιστέρι δεν έφτασαν ποτέ στη μηντιακή και διαδικτυακή δημοσιότητα, εκτός ίσως από τα αφηρημένα αρχικά Ν.Π του ελεγκτή. Αντίστοιχα, πόσοι γνωρίζουν το όνομα του ιδιοκτήτη της εργολαβικής εταιρείας που είχε αναλάβει τη συντήρηση των Ελληνικών Πετρελαίων τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που έγιναν τα ατυχήματα; Αυτό που πολλές φορές παρομοιάζεται με «πέπλο σιωπής» δεν είναι παρά συνέπεια της αιφνίδιας ανάδυσης μπροστά στα μάτια μας των εχθρικών πεδίων που υποτιμούν τη ζωή μας και που παραμέναν αδιαφανή μέχρι πρότινος. Η περίπτωση του χρυσαυγίτη δολοφόνου Γιώργου Ρουπακιά δεν είναι διαφορετική, παρόλο που η ευρύτατη δημοσιοποίηση του ονόματός του εμφανίζεται εκ των υστέρων να συνηγορεί για το αντίθετο. Κανένας λακές των μμε και των κουτσομπολίστικων μπλογκς δε θα έφτανε να πουλάει εκδούλευση στα αφεντικά του και φτηνή ευαισθησία στο κοινό του, αν ο ίδιος ο Παύλος Φύσσας πρώτα δεν κράταγε μια αξιοπρεπή στάση στον δρόμο, το πραγματικό πεδίο που κρίνονται όλοι οι πραγματικοί συσχετισμοί. Και, ακολούθως, αν δεν στερούσε στον Ρουπακιά τη δυνατότητα να χαθεί ανώνυμα μέσα στη νύχτα έχοντας ισοφαρίσει με ένα εκ του ασφαλούς μαχαίρωμα την ήττα των υπολοίπων τραμπούκων. Και αν φυσικά τα συγκρουσιακά γεγονότα της επομένης μέρας–τα οποία έδειξαν τον τρόπο που είναι δυνατόν να βρεθεί στον δρόμο ένα σημαντικό κομμάτι του προλεταριάτου της ευρύτερης περιοχής, και όχι μόνο –και δεν απέτρεπαν όχι μόνο το θάψιμο του γεγονότος, αλλά και την περαιτέρω συγκάλυψη των κοινωνικών σχέσεων που οδήγησαν σε αυτό.
*
Όταν μετά το ατύχημα ο Λάτσης δήλωσε πως «η δωδεκάωρη εργασία αποτελεί πάγια πρακτική των διυλιστηρίων κατά τη διάρκεια γενικής συντήρησης», λίγοι τον πήραν στα σοβαρά, ενώ οι περισσότεροι έσπευσαν να καταγγείλουν τις αντεργατικές πρακτικές του ομίλου. Σωστό μέχρι εδώ, αλλά η κριτική ανάγνωση της πραγματικότητας δεν μπορεί να υποκασταθεί από καταγγελίες, μιας και είναι γνωστό σε όλους τους εμπλεκόμενους πως αυτά τα ωράρια έχουν ήδη παγιωθεί εδώ και πολύ καιρό ως τρέχουσα πρακτική.Δεν είναι μόνο η εκμετάλλευση ως τέτοια που έχει χαθεί από τον ορίζοντα, αλλά και ηιστορικότητά της. Όχι χωρίς συνέπειες,πρώτη εκ των οποίων είναι να θεωρείται δευτερεύουσας σημασίας η επισφάλεια και το ειδικό βάρος της στον καθορισμό των κοινωνικών σχέσεων μέσα και έξω από το εργοστάσιο. Ο πολυετής διαχωρισμός του εργατικού δυναμικού σε μόνιμους και προσωρινούς έχει ήδη καταστήσει «φυσικές» τις χειρότερες σχέσεις εργασίας για τους δεύτερους, και μέσα στα Ελληνικά Πετρέλαια, και αυτό είναι κάτι που κανένας δεν επιτρέπεται να αγνοεί.Η «διάσπαση» της εργατικής τάξης σε «μόνιμους» και «προσωρινούς» είναι μια συνθήκη που αναπαράγεται τόσο από τα πάνω όσο και από τα κάτω, από τις συνδικαλιστικές πρακτικές μέχρι τις καθημερινές συμπεριφορές και δεν ανατρέπεται με ευχολόγια ή στρουθοκαμηλισμούς. Ειδικά, όταν αποτελεί και αναπόσπαστη εμπειρία μας ως αλληλέγγυοι-ες.
*
Όταν, μετά την επίσκεψή του στις εγκαταστάσεις των διυλιστηρίων, ο Λαφαζάνης δηλώνει ότι «Όλοι μαζί, Κυβέρνηση, Διοίκηση των ΕΛ.ΠΕ και εργαζόμενοι, χρειάζεται να προασπίσουμε την αξιοπιστία στην λειτουργία των ΕΛ.ΠΕ, να διασφαλίσουμε πλήρως την υγεία και την ζωή των εργαζομένων. Την ασφάλεια στην εργασία.»δε μιλάει μόνο ως εκπρόσωπος της πρώτης ιστορικά κυβέρνησης που χαίρει (εύθραυστης) υποστήριξης, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, από οργανωμένες δυνάμεις ολόκληρου του πολιτικού φάσματος. Χρειάζεται επιπλέον να γίνει η σύνδεση με τα λεγόμενα της γνωστότερης βεντέτας του θεάματος, όταν αυτός, τρεις μόλις μέρες μετά τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου κατά την τελετή ανάληψης των καθηκόντων του ως υπουργός οικονομικών, δηλώνει πως «το κράτος έχει συνέχεια». Το κράτος των ΕΛ.ΠΕ.είναι αυτό που πρέπει να έχει συνέχεια ως η μόνη διέξοδος από την κρίση, η ακόμα πιο στενή σύμπραξη κράτους και κεφαλαίου. Η συνέχιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, είτε με το πιο κατασταλτικό είτε με το πιο ανθρωπιστικό της πρόσωπο, αποτελεί την ουσιαστική συμπύκνωση αυτής της διαδικασίας αναδιάρθρωσης του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων και μετασχηματισμού του κοινωνικού σε έναν ενιαίο φορέα πειθαρχίας και συσσώρευσης κεφαλαίου.
Πρωτοβουλιακό κείμενο που αποτέλεσε την εισήγηση